Historia urzędu sołtysa

Pojawienie się urzędu sołtysa w Polsce wiąże się z przemianami społeczno - gospodarczymi, które ogólnie określa się mianem osadnictwa na prawie niemieckim lub kolonizacją wewnętrzną. Ten niezmiernie ważny proces, który zaczął się w pierwszych dekadach XIII w. Na Śląsku, a z czasem objął i inne dzielnice Polski – w istocie oznaczał głęboką przebudowę całokształtu życia społeczności wiejskiej. W wyniku tego długiego procesu ówczesna wieś otrzymała swój samorząd z sołtysem na czele, który zarazem kierował organem sądowniczym, ławą wiejską oraz reprezentował społeczność wsi względem jej pana, którym był monarcha, instytucja kościelna lub szlachcic.

W XVI wieku sołtysi stawali się coraz częściej nadzorcami prac pańszczyźnianych i pomocnikami właścicieli wsi. W okresie rozbiorów, II Rzeczypospolitej i w czasach PRL (do 1950 roku) sołtys był organem pomocniczym zarządu gminnego, a później łącznikiem pomiędzy mieszkańcami wsi a gromadzką radą narodową. W latach 70. ubiegłego wieku sołtys pośredniczył między sołectwem a gminną radą narodową i naczelnikiem gminy. Zgodnie z ustawą o radach narodowych z 1983 roku sołtys był organem samorządowym wsi, a od 1990 roku jest organem wykonawczym w sołectwie. Natomiast sołectwo jest jednostką pomocniczą samorządu terytorialnego w gminie.

Sprawowanie urzędu sołtysa przynosi splendor społeczny, natomiast nie przynosi żadnych profitów finansowych. Sołtys nie otrzymuje, bowiem żadnego stałego wynagrodzenia, a jego jedyne uposażenie stanowi prowizja od zebranych sum z kolejnych rat podatku gruntowego. W przypadku małych sołectw są to sumy bardzo niskie i nie pokrywają nawet kosztów sprawowania urzędu, nie mówiąc o jakimś stabilnym dochodzie.

KRÓTKI RYS POWOJENNEJ HISTORII POWIATU OLESKIEGO:

Wyzwolenie powiatu oleskiego datuje się na dzień 21.01.1945 roku. Formalne przekazanie zarządu polskim władzom cywilnym nastąpiło z dniem 18.03.1945 roku. Pierwszą ewidencję mieszkańców przeprowadzono w dniu 24.05.1945 roku – w Boroszowie zamieszkiwały 82. osoby.

Nastąpił też podział terytorialny powiatu. Stan na dzień 31.12.1945 roku, utworzono 13. gminnych rad narodowych. Boroszów przypisano do GRN Kościeliska. W powiecie oleskim organizacja rad narodowych przedłużyła się nawet do 1947 roku. Było to związane z napływem repatriantów oraz weryfikacją miejscowej ludności. Ostatecznie w dniu 15.02.1947 roku zakończono powoływanie rad narodowych w powiecie oleskim.

W powiecie dokonano też parcelacji majątków obszarniczych. W Boroszowie rozparcelowano 100.60 hektarów po byłym majątku. Proces ten trwał do końca grudnia 1946 roku.

Z dniem 01.01.1955 roku nastąpił nowy podział administracyjny mający na celu przybliżenie obywatela do władzy, a także usprawnienie pracy administracji. Utworzono Gromadzką Radę Narodową w Biskupicach i do niej przypisano Boroszów. Z dniem 01.01.1962 roku GRN Biskupice zlikwidowano. Boroszówe powrócił do Kościelisk.

WYKAZ ZAPAMIĘTANYCH SOŁTYSÓW W BOROSZOWIE:

	PIECHOTA Augustyn – urodzony 1899 rok. Zmarł w roku 1950. W pamięci mieszkańców zapisał się jako odpowiednik sołtysa „za Niemca”. Wcielony do Wehrmachtu pod koniec działań wojennych. Z niewoli powrócił w 1946 roku. Być może w okresie po II Wojnie Światowej mieszkańcy traktowali go jak „lidera” - wątpliwe by w „nowej, powojennej rzeczywistości” objął urząd sołtysa.
	FORYTA Paweł zwany „Brodaty” – urodzony ?. Zmarł w 10.03.1947 roku. Cieszył się dużym zaufaniem i autorytetem wśród miejscowej ludności. Formalnie nie pełnił funkcji sołtysa. Wielu mieszkańcom wsi trudno było odnaleźć się w powojennej rzeczywistości. Na bazie posiadanego autorytetu pośredniczył w załatwianiu problemów społecznych i spraw urzędowych. W czasie służby wojskowej nabył umiejętności wyrywania zębów. Wyleczył wielu okolicznych mieszkańców. Wiedzę przekazał synowi, który także był "miejscowym dentystą".   Zdejęcie ze śluby syna Leona Foryty
	LIGUS Franciszek – urodzony 13.09.1878 roku w Boroszowie. Zmarł 19.06.1963 roku. W latach 1904-1958 pełnił też funkcję kościelnego. Zapamiętany jako człowiek wyjątkowo spokojny, uczynny i pierwszy powojenny sołtys. W okresie powojennym od sołtysa oczekiwało się zdecydowania i silnej osobowości. Funkcję pełnił stosunkowo krótko.
	PIECHOTA Anastazja – urodzona 1905 rok. Zmarła 1952 rok. O tym, że była sołtysem (zbierała podatek) pamięta tylko Ligus Dorota, która zamieszkiwała w sąsiedniej wsi Piaseczna i często przychodziła do kościoła w Boroszowie, znała więc mieszkańców. W Boroszowie mieszkała od 1957 roku i także jej teść Franciszek Ligus potwierdzał, że „Piechocino była sołtyską”. Sołtyska doznała udaru jadąc rowerem „na milicję do Sternalic”. Zmarła młodo. Jeżeli pełniła funkcję sołtysa, to krótko.
	BARYCZKA Jan – urodzony 9.06.1911 rok. Zmarł 14.06.1980 roku. Przesiedlony z województwa kieleckiego. W wyniku działań wojennych miejscowość, w której zamieszkiwał została całkowicie zniszczona. Przebywał w niemieckiej niewoli. Tuż przed śmiercią wyróżniony za działalność kombatancką Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Córka Barbara nie pamięta wprawdzie w jakich latach pełnił funkcję sołtysa. Pamięta jednak, że wypisywał jakieś kwity, które ona jako dziecko roznosiła mieszkańcom. Funkcję sołtysa pełnił przez dłuższy czas przez co został zapamiętany jako dobry i życzliwy urzędnik nowego ustroju.
	MATYJA Stefan – urodzony 24.07.1913 roku. Zmarł 21.09.1978 roku. Z zawodu cieśla. Do Boroszowa przybył z okolic Praszki jako osadnik po parcelacji miejscowego „majątku”. Funkcję sołtysa pełnił krótko. Przez pewien czas był przewodniczącym (wójtem) Gromadzkiej Rady Narodowej w Biskupicach, a także współzałożycielem i pierwszym przewodniczącym miejscowej rolniczej spółdzielni produkcyjnej.
	ANCZUROWSKI Franciszek – urodzony 06.04.1935 roku. Zmarł 14.04.1978 roku. Technik rolnik. Funkcję sołtysa pełnił krótko. Przez pewien czas był też agronomem, a przez długi czas pracował w miejscowej cegielni. Zginął tragicznie w wypadku drogowym.
	WIĘCŁAWIK Roman – urodzony 24.08.1913 roku. Zmarł 12.04.1984 roku. Funkcję sołtysa pełnił przez dłuższy czas. Sumienny, uczynny i ugodowy. Do Boroszowa przybył „za ziemią”. Początkowo mieszkał przy cegielni, a pola miał oddalone w innej części wsi. Wraz z żoną wybudowali dom i obejście gospodarcze. Zapamiętani jako ludzie bardzo pracowici.
	KRAWCZYK Paweł – urodzony 10.12.1934 roku. Zmarł 03.07.2009 roku. Gospodarz indywidualny, przez całe życie związany z Boroszowem. Był najdłużej urzędującym sołtysem. W czasie jego kadencji wieś uległa wielu pozytywnym przeobrażeniom. Utożsamiał przeszłość – jego ojciec walczył w armii niemieckiej i poległ w działaniach wojennych. On zaś stabilizował powojenną rzeczywistość, nie ulegając procesom kolektywizacji. Funkcję pełnił w okresie od czerwca 1966 roku do grudnia 1994 roku. Dostrzegał potrzebę dokonania zmiany pokoleniowej. Po zakończeniu ostatniej kadencji nie wyraził zgody na dalsze kandydowanie. W międzyczasie pełnił też funkcję radnego, a także w ochotniczej straży pożarnej.       Fot. 1 z rodzicami i rodzeństwem. Fot. 2 Pierwsza Komunia Święta. Fot. 3 W strażackim mundurze. Fot. 4 W czasie uroczystości centralnych dożynek w Warszawie - 1967 rok.
	FAMUŁA Jerzy - urodzony 14.03.1970 roku. Z zawodu ogrodnik. Z Boroszowem związany od zawarcia związku małżeńskiego. Prowadzi gospodarstwo rolne o powierzchni 90 hektarów. Dał się poznać jako solidny i pracowity gospodarz. Uzyskał autorytet i zaufanie współmieszkańców. Funkcję sołtysa pełnił w okresie od stycznia 1995 roku do grudnia 2006 roku. Z końcem kadencji nie wyraził zgody na dalsze kandydowanie. Rozwinął własne gospodarstwo i zaczęło mu brakować czasu na działalność społeczną, tym bardziej, że oczekiwania samorządu terytorialnego w stosunku do sołtysa wzrastały.
	ŚWICARZ Zbigniew – urodzony 27.03.1951 roku. Funkcję sołtysa pełnił w okresie od 24 stycznia 2007 roku do października 2007 roku. Od urodzenia związany z Boroszowem. Prowadził gospodarstwo rolne i był współzałożycielem spółdzielni produkcyjnej. Pracował także w GS-owskiej mieszalni pasz. Przez szereg lat prowadził prywatną działalność gospodarczą. Doskonale znał problemy wsi. Z powodów osobistych zrezygnował z funkcji sołtysa.    Z wnuczkami Natalią i Karoliną
	FAMUŁA Jerzy – po rezygnacji ze stanowiska sołtysa przez Zbigniewa Świcarz, ponownie został wybrany z dniem 07 listopada 2007 roku na zajmowaną już wcześniej funkcję. Cieszy się dobrą opinią i zaufaniem miejscowej społeczności. W dniu 28 kwietnia 2010 roku złożył rezygnację z zajmowanej funklcji.

WIECZOREK Ewa – urodzona 16.10.1971 roku. W Boroszowie zamieszkała przed 17 laty po zawarciu związku małżeńskiego. Gospodyni domowa, z zawodu kucharka. Wychowuje dwóch synów w wieku 15 i 16 lat. Należy do Ochotniczej Straży Pożarnej. Aktywnie udzielała się też w Grupie Odnowy Wsi. Poznała mieszkańców i ich potrzeby wierzy, że podoła ich oczekiwaniom jako sołtyska. Na funkcję sołtysa wybrana w dniu 28 kwietnia 2010 roku 37 głosami przy 39 głosujących.

Funkcja sołtysa jest bardzo ważną w rozwoju społeczności wiejskiej. Szczególnie trudno było ją wykonywać w okresie przemian ustrojowych w powojennej Polsce. W tym też okresie sołtysi zmieniali się często. Różnie zapisywali się w ludzkiej pamięci. Z biegiem czasu zapominano o nich. Obecnie, często nawet najbliżsi nie pamiętają, że ich dziadkowie bądź ojcowie pełnili takie funkcje. Równie trudno było by szukać danych w zasobach archiwalnych gdyż Boroszów znajdował się w granicach administracyjnych gromady Biskupice, Kościeliska i ostatecznie gminy Olesno. Wydaje się więc ważnym aby zapisać te historyczne wydarzenia ku pamięci potomnych. Wielokrotnie sołtysowi przypisuje się inwestycje, o które znacznie wcześniej starał się jego poprzednik. Z konkretnym człowiekiem utożsamiany jest fakt realizacji np. elektryfikacji wsi, budowy wodociągów, telefonizacji itp. Tak naprawdę rzeczywisty wpływ na postęp i wzrost społecznego dobrobytu, miały czynniki zewnętrzne. Sołtys upominał się o korzystne dla swojej wsi inwestycje, a władze i tak realizowały dalekosiężne plany. Ponieważ postulaty sołtysów były najczęściej słuszne, to uwzględniano je w późniejszych planach. Wiele inwestycji wykonywano w „czynie społecznym”. Najczęściej nadzór pełnił sołtys. Jednak przy utwardzaniu drogi z Boroszowa do Biskupic odpowiedzialnym za sprowadzenie materiałów oraz nadzór nad budową był Józef Foryta, który pracował w tym czasie jako magazynier w Gminnej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska”.

W środku proboszcz Paweł Tkocz. Po prawej stronie siedzi Józef Foryta

Ponieważ sołtysów wybierała społeczność, można przyjąć, że swoje funkcje dłużej pełnili Ci, których wyborcy oceniali pozytywnie.

Zasady i tryb wyboru sołtysów i członków rad sołeckich.

Zasady ogólne

§ 22

1.   Prawo wyboru sołtysa i członków rady sołeckiej przysługuje osobom stale zamieszkałym na obszarze danego sołectwa, posiadającym obywatelstwo polskie i ukończone 18 lat.

2.   Nie mają prawa wybierania osoby :

1. ubezwłasnowolnione całkowicie lub częściowo,

2. pozbawione praw publicznych lub praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem sądu

lub Trybunału Stanu.

§ 23

Sołtysem lub członkiem rady sołeckiej może zostać każdy, komu przysługuje bierne prawo wyborcze.

§ 24

Wybory są równe - wyborcy biorą udział w wyborach na jednakowych zasadach. Każdemu wyborcy przysługuje jeden głos.

§ 25

Wybory są bezpośrednie - wyborcy wybierają sołtysa i radę sołecką spośród nieograniczonej liczby kandydatów wcześniej zgłoszonych.

§ 26

Wybory są tajne - komisja wyborcza zapewnia wyborcom możliwość korzystania z osłoniętego miejsca w celu poczynienia skreśleń na karcie do głosowania.

Zarządzenie wyborów

§ 27

1.   Wybory sołtysów i członków rad sołeckich zarządza się nie później niż z upływem 6-ciu miesięcy od rozpoczęcia kadencji nowej Rady Gminy.

2.   Wybory sołtysów i członków rad sołeckich zarządza Rada Gminy na dzień ustawowo wolny od pracy, wspólny dla wszystkich sołectw.

3.    Rada Gminy ustala kalendarz wyborczy oraz ustala siedziby sołeckich komisji wyborczych.

Ważność wyborów

§ 42

1.   W ciągu 14 dni od dnia wyborów wyborca może wnieść protest przeciwko ważności wyborów, jeżeli dopuszczono się naruszenia przepisów niniejszych "zasad".

2.   Protest wnosi się na piśmie do Rady Gminy za pośrednictwem doraźnej gminnej komisji ds. wyborów.

§ 43

W razie stwierdzenia rażących uchybień, które mogłyby mieć wpływ na wyniki wyborów, Rada Gminy na najbliższej Sesji unieważnia wybory i zarządza ponowne w terminie 14 dni od daty unieważnienia

§ 44

1.   Sołtys i członkowie Rady Sołeckiej są bezpośrednio odpowiedzialni przed Zebraniem Wiejskim i mogą być przez Zebranie Wiejskie odwołani przed upływem kadencji, jeżeli nie wykonują swoich obowiązków, naruszają postanowienia Statutu i uchwał Zebrania, albo dopuścili się czynu dyskwalifikującego ich w opinii środowiska, lub na własną prośbę..

2.   Odwołanie z zajmowanych funkcji może nastąpić tylko po uprzednim wysłuchaniu zainteresowanego.

3.    Zebranie Wiejskie stwierdza też wygaśnięcie mandatu sołtysa lub członka Rady Sołeckiej w przypadku śmierci.

§ 45

W przypadku odwołania z funkcji Sołtysa lub członka Rady Sołeckiej oraz wygaśnięcia mandatu,

Rada Gminy zarządza wybory uzupełniające zgodnie z powyższymi zasadami.

W wyborach uzupełniających Sołtys lub Członek Rady Sołeckiej wybierany jest do końca danej kadencji. Wyborów uzupełniających nie zarządza się przed upływem 6 miesięcy do końca kadencji.